درباره شرایط اقتصادی کشور در دولت جدید باید گفت که برداشت من این است که احتمالا توافق برجام تا پایان دولت دوازدهم منعقد میشود. سناریو محتمل این است که برجام قبل از ورود به دولت سیزدهم به سرانجام میرسد و اگر برجام نهایی شود شاهد کاهش قیمت دلار به محدوده 20هزار تومان خواهیم بود.
همچنین در ماههای پیش رو تا حدودی صادرات نفت افزایش مییابد و بخشی از درآمدهای نفتی به کشور برمیگردد. منابع ارزی بلوکه شده در برخی از کشورها ازجمله عراق، کرهجنوبی و… آزاد خواهد شد بنابراین یک ماه آینده باید منتظر نهایی شدن برجام و کاهش قیمت دلار و آزادسازی منابع بلوکه شده ارزی باشیم.
درباره FATF هم در دولت سیزدهم تصمیمگیری میشود و قطعا در این مدت زمان کوتاه FATF به نتیجه نمیرسد.
با نهایی شدن برجام تا حدودی بلاتکلیفی هم برطرف میشود، از این منظر که وقتی برجام نهایی شود دولت سیزدهم راحتتر میتواند سیاستهای اقتصادی خود را پیش ببرد چرا که منابع ارزی در اختیارش قرار میگیرد و بخشی از چالههای اقتصادی ایران را میتواند با درآمدهای نفتی فعلا پوشش دهد. بنابراین باید انتظار یک وضعیت کوتاهمدت مثبت در اقتصاد را داشته باشیم اما به طور قطع این یک مُسکن کوتاهمدت است و حداکثر میتواند تا دو سال چالشهای اقتصادی کشور را پوشش دهد اما این وضعیت با کمک نفت، در میانمدت و بلندمدت تدوام نخواهد داشت.
در این دو سال درآمدهای نفتی و بهبود وضعیت تجاری در اقتصاد کشورمان اثرگذار خواهد بود اما نکته مهم دیگر این است که باید انتظار داشته باشیم که تا مهر ماه وضعیت کرونا رو به کاهش باشد و فضای آزادتری برای کسب و کار فراهم شود. باید توجه داشته باشیم که کرونا در بیش از یک سال گذشته کسب و کارها را به شدت تحت تاثیر قرار داده بود. همچنین امسال شاهد رشد اقتصادی بالایی هم به واسطه رشد صادرات نفت و رونق کسب و کارهایی که درگیر کرونا شده بودند، خواهیم بود و احتمالا به دلیل این دو مولفه، رشد اقتصادی به بیش از 5درصد میرسد. البته این موضوعات ارتباطی با عملکرد دولت جدید ندارد و عملکرد دولت سیزدهم فعلا در تمام این اتفاقاتی که باعث بهبود فضای اقتصادی میشود دخالتی یا ارتباطی ندارد.
رونق کسب و کار با بهبود شرایط کرونا از مهر ماه به بعد یا رفع تحریمها دو مولفه مهمی هستند که در اواخر دولت دوازدهم، کشور و اقتصاد را زمینگیر کرده بودند اگر این دو موضوع مهم حل شود کشور نفسی میکشد اما اینکه دولت سیزدهم چگونه میتواند از این فرصت استفاده کند موضوع دیگری است.
معتقدم آقای رییسی شعارهای رفاهی کمتری نسبت به سایر کاندیدها داده است. البته احتمالا پروژه مسکن مهر را دولت سیزدهم با رفع برخی از نقاط ضعف دنبال خواهد کرد. برخی از مشکلات مسکن مهر دولت دهم برطرف و در دولت سیزدهم دنبال میشود که یک سیاست رفاهی و مولدزا محسوب شود چراکه مسکن یک بخش پیشرو در اقتصاد است و اگر بخش مسکن تحریک و سرمایهگذاری در این حوزه فعال شود، اشتغالزایی ایجاد خواهد شد. همچنین آقای رییسی درباره افزایش سقف یارانهها شعار یا برنامهای نداده اما ممکن است دولت سیزدهم در جریان اصلاح نظام هدفمندی یارانهها و رفع ایرادات نظام یارانهای به ویژه یارانه پنهان اقداماتی را انجام دهد. از سوی دیگر احتمالا حداقل 20 میلیارد دلار منابع ارزی مسدود شده ایران وجود دارد که اگر درآمدهای نفتی به آن اضافه شود میتواند بخشی از کسری بودجه بالای 300هزار میلیارد تومانی امسال را پوشش دهد و همچنین میتواند تنگنای مالی دولت را برطرف کند. به طور کلی شواهد نشان میدهد که در دوسال پیش رو بخشی از چالش رو به وخامت سالهای گذشته بهبود مییابد.
طبیعتا این شرایط دوام ندارد و به یک دوره کوتاهمدت محدود میشود که فکر نمیکنم بیشتر از دو سال باشد. بعد از این دو سال، قطعا مشکلات ساختاری اقتصاد ایران را نمیتوان با درآمدهای نفتی پوشش داد. ایران با بحران آب، بحران صندوقهای بازنشستگی و ناترازی نظام بانکی مواجه است و هر چه به جلو پیش برویم صادرات نفت ایران سختتر خواهد شد چرا که دنیا به سمت جایگزین کردن سوختهای فسیلی میرود لذا از اواسط دهه پیش رو احتمالا صادرات نفت ایران بسیار سخت خواهد شد و دنیا وارد عبور از واردات سوختهای فسیلی میشود. در دهه آینده تحولات انرژی به سرعت رخ میدهد ازجمله اینکه خودروهای برقی به سرعت گسترش خواهد داشت به همین دلیل است که ایران یک تنفس دو ساله خواهد داشت. بنابراین در این شرایط رقابت نفتی ایران بسیار سختتر خواهد بود.
درباره مساله تورم در اقتصاد کشور هم باید گفت حل مساله تورم راحت نیست و باید سه ترازی کشور یعنی ناترازی بودجه، بخش تجارت خارجی و ناترازی نظام بانکی را باید حل کنیم. این سه ناترازی یکشبه رخ نداده و برخی از آنها در طول چهار دهه گذشته شکل گرفتهاند و سابقه تاریخی در اقتصاد ایران دارند. طبیعتا تورم در کوتاهمدت فروکش خواهد کرد و ممکن است به هسته سخت خود هم برسد و احتمالا تا حدی بیثباتیها کنترل شود. از آنجایی که درآمد نفتی افزایش مییابد و بخشی از پولهای بلوکه شده آزاد میشوند دستدرازیهای دولت به بانک مرکزی کاهش پیدا خواهد کرد. این منابع ارزی موجب میشود که ناترازی بخش تجارت خارجی غیرنفتی کمتر شود و ناترازی بودجه خود را نشان ندهد اما تمام اینها در حد یک تنفس دو ساله است و دولت سیزدهم اگر به اصلاحات ساختاری نپردازد، مشکلات اقتصادی به تدریج خود را نشان خواهد داد.